Utrecht als middelpunt van water- en landwegen
Utrecht heeft zijn bestaan aan de Rijn te danken. De Romeinen maakten de bovenloop van de Rijn tot noordgrens van hun rijk. Zo werd ook Utrecht een vestingstad. En dit te meer omdat de Rijn zich hier vertakte in de Oude Rijn en de Vecht. De verbinding met de Noordzee, de Zuiderzee en het Nederrijngebied maakten Utrecht tot een ideale uitvalsbasis voor missionering en handel.
Deze tocht is heel goed te voet te doen, maar ook leuk vanaf een bootje.
Utrecht door de eeuwen heen
Op welke plek wij ook beginnen, in het centrum of in de periferie, ieder stukje van de stad heeft een geschiedenis van eeuwen. Het is de moeite waard om de geschiedenis van mensen, huizen, water en grond te verkennen. Er is altijd een detail dat verrast.
Om de Domkerk
Hier is de oudste geschiedenis van de stad te vinden. Het oudste fort van de Romeinen stond op het Domplein. Op de puinhopen ervan verrees het eerste kerkje. Het Domplein is lang het bestuurlijke hart van de stad geweest. Hier stonden de paleizen van de keizer en de bisschop. De rust in de pandhof en Achter de Dom is nog steeds indrukwekkend.
Pieters- en Janskerkhof
Uit de woningen rond de Pieterskerk en de Janskerk is de grandeur van de middeleeuwse elite af te lezen. Hier woonden de kanunniken die in deze kapittelkerken bijeen kwamen voor hun religieuze ceremonieel. De voornaamheid van deze straten is nog onmiskenbaar, ook al zijn de eerst afgescheiden ruimtes opgenomen in het leven van alledag. Pieters- en Janskerkhof zijn onvermoede pareltjes, met elk hun eigen charme. Op het Pieterskerkhof heerst nog de stilte. En ook al staan er café’s rondom het Janskerkhof, toch is het nog besloten. De zaterdagse bloemenmarkt is elke keer weer een feest!
Rondom een middeleeuwse parochiekerk
Een parochiekerk vormt van oudsher het hart van de gemeenschap. Gelegen aan een rivier of landweg vormen de vier Utrechtse parochies in oorsprong een geografische en economische eenheid. De Buur-, Jacobi-, Klaas- en Geertekerk stonden er al voordat de stad stadsrechten kreeg in 1122. Dit onderstreept eens te meer de ouderdom van de stad. De bouw van deze kerken werd door de parochianen bekostigd. Dit roept de vraag op wat de kerk voor hun betekende. Al wandelend door de directe omgeving leren wij de geschiedenis van de parochies kennen. Onderling zien we grote verschillen. Dat maakt het zo bijzonder om hier te lopen.
In overleg met de koster is soms een rondleiding door een kerk mogelijk.
Tussen Dom en Buurkerk
In het hart van de stad vinden we de kern van alles wat Utrecht tot Utrecht maakt. Hier zien we de Vismarkt rond 1930.
Springweg
In de luwte tussen de Oudegracht en de stadswal ligt de Springweg. Aan deze oude landweg stonden ooit boerderijen. Nu is de Springweg vooral een pittoreske straat, vol hofjes en steegjes. Het leven in al zijn schakeringen wordt hier zichtbaar. Aan de kop van de straat stond vanouds een parochiekerk: de Geertekerk. Na het verbod op de katholieke eredienst in 1580 kwamen hier verschillende schuilkerken. De voormalige doopsgezinde kerk werd in 1792 ingericht als synagoge. Er stonden verschillende gasthuizen, zoals het St. Bartholomeus- en het St. Jacobsgasthuis en het Weeshuis. In de negentiende eeuw verrezen er arbeiderswijken, waaronder de fameuze Zeven Steegjes en de Tuinstraat. Vlak bij de ergste sloppen aan de Walsteeg en de Visserssteeg. Het maakt de Springweg tot een echte volkswijk.
Wijk C en de Breedstraatbuurt
Twee volkswijken aan weerszijden van het noordelijk deel van de Oudegracht. Voor menigeen een onbekend gebied. Ten onrechte. Deze straten herbergen een rijke geschiedenis, vooral van gewone mensen. In al zijn eenvoud is deze tocht een belevenis.
Nieuwegracht
Dit gebied heet van oudsher de Oudelle, het oude dal. Het lag in het stroomgebied van de Rijn. Overstromingen en het hoge grondwaterpeil maakten de grond drassig. Voordat hier bebouwing mogelijk was, moest de grond drooggelegd worden. Dit proces hebben de heren van Oudmunster ter hand genomen. De Herenstraat is naar hun genoemd. Het agrarische karakter blijkt nog uit namen als Oude Kamp en Nieuwe Kamp. In dit economisch oninteressante gebied vond in de Middeleeuwen menig klooster en gasthuis onderdak. Hun geschiedenis maakt samen met de vele steegjes en achtertuinen de Nieuwegracht tot een interessant verkenningsgebied.
Utrechtse stegen
Door Utrecht loopt een netwerk van stegen. Zij bieden een onverwacht menselijk zicht op de rijke geschiedenis van de stad. Opeens wordt zichtbaar hoe arme mensen leefden. Voor veel mensen is dit onbekend terrein. Maar daarom spannend.
Jugendstil
Utrecht heeft in vergelijking met Europese hoofdsteden een bescheiden vorm van Jugendstil of Art Nouveau. Maar wat is er is, is van grote schoonheid. Juist in de beperking toont zich de meester. Een wandeling voor wie zich wil laten verrassen.