Buurtleven
De buurt was essentieel voor het regelen van taken die nu veelal aan de overheid of zorginstanties zijn voorbehouden. Denk alleen al aan de brandbestrijding, maar ook de onderlinge hulp bij baren en sterven! Een goede onderlinge verstandhouding was belangrijk. Afspraken en rituelen boden een kader waarbinnen mensen elkaar steeds weer konden ontmoeten. Overeenkomsten werden bezegeld en conflicten verzoend door de buurthoorn uit te drinken.
Armenzorg
Veel mensen denken dat de armoede buitensporig groot was in de Middeleeuwen. Dat was zeker het geval tijdens crises, maar in een stad als Utrecht hoorde minstens de helft van de bevolking tot de middenstand. Dat betekende dat er relatief veel werkgelegenheid was. Naast de informele armenzorg binnen familie- en buurtverband was de geïnstitutionaliseerde armenzorg in Utrecht omvangrijk en veelomvattend. ‘Gastvrijheid’ was een wezenlijk begrip. Het klinkt door in de term ‘gasthuis’, de gebruikelijke benaming voor huizen waarin zieken, ouden van dagen, krankzinnigen en weeskinderen onderdak en verpleging vonden. Vragen die in de lezing aan de orde komen zijn: wie namen het initiatief tot een armenstichting en waarom? Hoe functioneerden de instellingen? Zijn er patronen in de processen waar te nemen?
Vrouwenlevens
Ook zo benieuwd naar vrouwenlevens in vroeger tijden? Deze lezing probeert daar een antwoord op te geven door het leven van een vrouw in al zijn facetten te bekijken: de rol van de familie, de buurt, de samenleving. Concrete vrouwen komen aan bod: hun levensloop vormt een welkome aanvulling en zelfs correctie op onze vaak primitieve beeldvorming. ‘Gewone’ vrouwen, maar ook Suster Bertken (ca. 1425-1514), Anna Maria van Schurman (1607-1678) en Belle van Zuylen (1740-1805) maken hun opwachting.
De laatste eer in de Late Middeleeuwen
De uitvaart was de gelegenheid bij uitstek waar een familie haar welstand kon laten zien. Het ritueel rond sterven, begrafenis en later eerbetoon werd in de loop van de Middeleeuwen dan ook steeds uitgebreider. En een persoonlijk grafmonument steeds belangrijker. In deze lezing bekijken we hoe dit proces in zijn werking ging en wat de gevolgen ervan waren.