Tag: bezuinigingen

09 Nov 2015

Sociale breuklijnen in Nederland  0

De spanningen rond de instroom van asielzoekers maken interne breuklijnen zichtbaar:

Er is gebrek aan betaalbare woningen
Voor starters en minima zijn er weinig betaalbare huurwoningen. Dit probleem is door de neoliberale aanpak verergerd: de verkoop van sociale huurwoningen en de huurmaximalisatie maakt het jonge stellen bijna onmogelijk om een eigen gezin op te bouwen.

De hoge vaste lasten
De hoge huurprijzen en de hoge kosten voor zorgverzekering (inclusief het verplichte eigen risico, de  eigen bijdragen bij niet volledig vergoede zorg en de niet vergoede kosten), energie en communicatie slokken een ongekend groot deel van het inkomen op.

Werkloosheid
In juli 2015 waren 694.000 mannen en vrouwen werkloos. Mannen waren vaker langdurig werkloos dan vrouwen (47 tegen 30 procent). Ruim de helft was boven de 45. Recente cijfers over werkloosheid onder jongeren ontbreken, maar in de afgelopen jaren was die onveranderlijk hoog voor laagopgeleide jongeren, vooral als zij van buitenlandse komaf waren.

Wat doet werkloosheid met het gevoel van eigenwaarde? Hoe is het om van een uitkering afhankelijk te zijn en niet zelf de kost te kunnen verdienen?

De afbraak van de zorg
Met de invoering van de WMO in 2015 is in rap tempo de vertrouwde zorg afgebroken. Mensen moeten op eigen kracht oplossingen vinden voor soms complexe problematiek. Voor de kring rond hulpbehoevenden weegt de zorg zwaar.

De automatisering
Zie nog maar eens een persoon aan de telefoon te krijgen. Nu wordt ook de belasting geautomatiseerd. Alsof iedereen een computer heeft. Alsof iedereen met een computer kan omgaan. Nederland telt nog steeds behoorlijk wat analfabeten. En niet iedereen kan een computer of smartphone betalen.

De verzakelijking bij uitkeringsinstanties
Het klinkt zo redelijk: iedereen die een uitkering krijgt, moet daarvoor een tegenprestatie leveren. Door de zakelijke, gestandaardiseerde bejegening van ambtenaren voelen uitkeringsgerechtigden zich lang niet altijd niet in hun waarde, waardigheid en geschiedenis gezien.

Geen scharrelruimte
Dit zie ik als het grote probleem: de strenge controle op uitkeringsgerechtigden laat mensen geen scharrelruimte. De meeste mensen zijn niet bestand tegen permanente druk. En worden ziek. Mensen hebben behoefte aan perspectief om de moed erin te houden. Ze hebben een marge nodig om zich te kunnen ontplooien. Dat geeft ademruimte. Iets van hoop en uitzicht moet ‘het systeem’ de mensen kunnen laten. Het basisinkomen en de regelvrije uitkering kunnen een goed alternatief zijn voor de sterk toegenomen controledrift.

Verkeerde bezuinigingsstrategieën
Bezuinigingen op uitkeringen komen de gemeenten ten goede. Dit zijn verkeerde  stimulansen. Nu al is er sprake van willekeur: gemeenten interpreteren de regels naar eigen inzichten. Menig gemeente zet uitkeringsgerechtigden onder druk. Het dreigement van korting ligt voortdurend op de loer. De controle is groot. Gemeenten gaan respectloos met privacygevoelige informatie van uitkeringsgerechtigden om. Dat mensen zich niet meer vrij en veilig voelen, is goed voor te stellen.

Overvraagd
Mensen voelen zich op tal van terreinen overvraagd. Met alle spanningen van dien. De markt heeft vrij spel, ten koste van mensen. Die breuklijnen worden zichtbaar, nu zich een nieuwe groep mensen aandient die ook opvang en zorg behoeven. Maar de asielzoekers zijn het probleem niet. In Nederland is de solidariteit met de mensen die steun behoeven de laatste dertig jaar systematisch uitgehold. De WMO vormt het sluitstuk, alle mooie woorden als participatie en eigen kracht ten spijt. De spanning die de afbraak van sociale voorzieningen veroorzaakt, komt nu naar buiten. Soms met onvervalste woede jegens de mensen die het voor het zeggen hebben: aanstoot geven ‘de dikke BMW’, ‘hun vette koppen’, etc. Er gaapt een kloof tussen kansarm en kansrijk, haves and have-nots.

Geen soelaas
Het merendeel van de gemeenten beschikken niet over een onafhankelijke instantie waar mensen hun klachten kunnen deponeren. De nationale ombudsman is vaak hun laatste hoop. En daar kom je niet zomaar terecht. Dan moet je de zaak al in de eigen gemeente hebben aangekaart. Voor veel mensen is dit een weg die zij niet kunnen gaan. Omdat zij noch de kracht, noch de kennis noch de financiële middelen hebben.

03 Nov 2014

Vermogen: de gunfactor en jaloezie  0

Rijken worden weer rijker, stelt Thomas Piketty vast, en armen weer armer. De scheefgroei creëert disbalans in de samenleving en ondermijnt de democratie en sociale cohesie. Alom gaan stemmen op tot nivellering.
Nivellering? Moeten de rijken hun rijkdom inleveren? Welnee. Het gaat in eerste instantie om aanpassing van de vermogensbelasting. Nederlandse superrijken betalen – in vergelijking met andere rijke Europese landen – de minste vermogensbelasting. Hier wordt alleen het vermogen belast en zijn de inkomsten uit vermogen, denk aan rentes, winstuitkeringen en huren, onbelast. Het tarief op vermogen is ook in Europees perspectief laag: slechts 1,2%, en hier gaan de hypotheekrente en pensioenpremies nog van af. Effectief betaalt een vermogende Nederlander maar 0,9%. Tenzij hij zijn vermogen in slimme constructies heeft ondergebracht, dan betaalt hij nog minder. Optrekking naar het Europese gemiddelde van drie à vier procent lijkt aan de orde, maar hier tekent de elite bezwaar tegen aan.
Zij doet het voorkomen alsof ‘gewone mensen’  de superrijken hun rijkdom niet gunnen. Zij halen het angstbeeld voor het  communisme van stal om de onwenselijkheid van belastingmaatregelen aan te tonen. De boodschap is: blijf met je tengels van onze pegels af.
Is dit nog een zindelijke discussie? Wat zeggen de cijfers over ongelijkheid in Nederland? In 2014 publiceerde het CBS (Centraal Bureau voor de Statistiek) twee verslagen van onderzoek naar de Nederlandse welvaart. Hieruit blijkt dat het vermogen van Nederlandse huishoudens tussen 2008 en 2012 nagenoeg gehalveerd is. En dat de rijkste 10 procent van Nederland in 2012 61,2 procent oftewel 713 miljard euro van het gezamenlijke vermogen van huishoudens (1.166 miljard euro) bezat. Het overgrote deel hiervan is weggesluisd. Een derde van de Nederlanders heeft daarentegen nauwelijks reserves. Door ontslagen, hoge vaste lasten en bezuinigingen op de sociale zekerheid verarmen steeds meer mensen. Het Nibud presenteerde in maart 2014 een rapport waaruit blijkt dat een bijstandsgezin met jonge kinderen structureel te kort komt. Het groeiende beroep op voedselbanken spreekt voor zich.
In deze context krijgt de vraag of een hogere vermogensbelasting erg is, een andere lading. Onderzoek naar welvaartsspreiding laat zien dat een evenwichtiger verhouding tussen rijk en arm tot meer betrokkenheid en tevredenheid leidt, ook onder de superrijken. Wanneer is genoeg genoeg? Noblesse oblige!

03 Nov 2014

Zorg en de menselijke maat  0

Regeringen denken steeds weer dat de samenleving maakbaar is. De afkondiging van de participatiesamenleving is daar een goed voorbeeld van. Vanaf 2015 is zorg niet langer een recht. Gemeenten hoeven slechts te faciliteren dat mensen aan het maatschappelijk verkeer kunnen deelnemen. Eigen kracht is het sleutelbegrip.
De gevolgen van de nieuwe sociale wetgeving zijn nu al zichtbaar. Tienduizenden bejaarden en kinderen en volwassenen met een ernstige verstandelijke, psychische of lichamelijke beperking ontberen passende opvang.
De participatieplicht zal het zwaarst in achterstandswijken gevoeld worden. Vooral van mensen met een kleine portemonnee en vaak complexe problematiek wordt meer zelfredzaamheid en wederzijdse ondersteuning verwacht.
In hoeverre is dit reëel? Het eigenkrachtprincipe veronderstelt reserves bij de huishoudens in kwestie en de kring om hen heen. Onderzoek wijst uit dat lang niet iedereen over een netwerk beschikt. En zelfs als dit wel het geval is, is er aarzeling om de eigen kring te belasten. Overvraging gaat bijna altijd ten koste van de relatie. Ook speelt schaamte om de vuile was buiten te hangen een rol en is men bang voor roddel, stigmatisering en pesterijen. Intussen wordt op professionele hulp bezuinigd.
Het nieuwe stelsel droomt van de menselijke maat. Die wordt van bovenaf opgelegd, naar de normen en waarden van de bovenlaag. Mensen krijgen geen tijd om organisch van onderop nieuwe omgangsvormen te ontwikkelen. De reorganisatie van zorg en ondersteuning zal veel persoonlijke rampen met zich meebrengen en tot onvrede en onrust leiden.
Uit die puinhoop zal hopelijk een nieuw besef van saamhorigheid geboren worden. Maar dat kan niet zonder offers van de hele samenleving. We kunnen niet doen alsof er nooit een verzorgingsstaat bestaan heeft. De politiek dient haar verantwoording te nemen: zij is in hoge mate verantwoordelijk voor de ontsporingen die het gevolg zijn van overhaaste bezuinigingen. De overgang naar de participatiesamenleving zal geleidelijker moeten geschieden dan nu het geval is, als dit ideaalbeeld van de Wmo (Wet op de maatschappelijke ondersteuning) al haalbaar is.
Ook al wordt het in de retoriek niet erkend, Nederland was al een participatiesamenleving voor de invoering van de Wmo, zeker in de eigen kring. Deze wet schept geen sociaal kader, maar stelt wel de norm. De lat is hoog gelegd. Niet iedereen is tot eigen kracht in staat. De noodzaak om nog meer mantelzorg te geven dan al gebeurt, veroorzaakt spanning. Het groeiende aantal overbelaste mantelzorgers en de stijgende mishandeling van dementerende ouderen laten zien dat institutionele en professionele zorg nodig blijven.
Alleen als er rekening gehouden wordt met het menselijk vermogen en onvermogen kan er een nieuwe menselijke maat bovendrijven die sociaal draagvlak heeft.